جلالی یا خورشیدی/شمسی؟
خب؛
همانطور که در مرامنامه ام نوشته ام
تقویم رسمی مورد استفاده من خورشیدی است.
برخی به جای استفاده از اصطلاح گاهشماری شمسی/خورشیدی؛ از کلمه “جلالی” استفاده میکنند
اگر به اینجا نگاه کنید متوجه خواهید شد که
گاهشماری جلالی، دقیق‌ترین تقویم جهان هماهنگ با سال اعتدالی و مبنای گاهشماری ایرانی از سده پنجم خورشیدی بدین سو است.
گاهشماری جلالی در راستای اصلاح و محاسبه دقیق گاهشماری ایرانی و در پی گاهشماری یزدگردی به وجود آمد. بی‌توجهی به اجرای کبیسه‌گیری گاهشماری یزدگردی از سال ۳۷۵ یزدگردی (۱۰۰۶ میلادی) تا اوایل دوران جلال‌الدوله ملکشاه سلجوقی موجب شده بود، نوروز هجده روز نسبت به زمان واقعی جابجا شود؛ و اعتدال بهاری به جای اول فروردین با نوزدهم فروردین منطبق شود. از این رو با حذف هجده روز آغاز فروردین و اعمال آن به عنوان کبیسه در پایان سال ۴۴۷ یزدگردی و قرار گرفتن موقعیت ورود خورشید به نقطه اعتدال بهاری در سرآغاز سال، گاهشماری جلالی شکل گرفت.
گاهشماری جلالی توسط عده‌ای از ریاضی دانان ایرانی از جمله حکیم عمر خیام، ابوحاتم مظفر اسفزاری، ابوالعباس لوکری، محمد بن احمد معموری، میمون بن نجیب واسطی، ابن کوشک بیهقی مباهی و در رأس آنان ابوالفتح عبدالرحمان منصور خازنی در ۳ رمضان ۴۷۱ هجری قمری تدوین شد. کار تدوین این تقویم در دورهٔ جلال‌الدین ملکشاه سلجوقی با فرمان خواجه نظام‌الملک و محل رصد آن شهرهای اصفهان (پایتخت سلجوقیان)، ری و نیشابور ذکر شده‌است.
گاهشماری جلالی تا پیش از مشروطه در ایران رسمیت نداشت و با تغییراتی از جمله در مبدأ و اسامی و طول ماه‌ها در قالب تقویم هجری شمسی برجی از سال ۱۳۲۹ هجری قمری برابر با ۱۲۸۹ هجری خورشیدی در ایران به کار رفته و سپس با تغییراتی در قالب تقویم هجری شمسی در سال ۱۳۰۴ خورشیدی کلیات آن به همراه نام‌های فارسی برای ماه‌ها و تعدیل طول ماه‌ها به تصویب مجلس شورای ملی گاهشماری رسمی ایران شد.
تقویم جلالی؛ در واقع همان تقویم ایرانیان هست که در 3 رمضان 471 هجری قمری برابر با 25 اسفند 457 هجری شمسی تدوین شده است. بنابراین به نظر من استفاده از کلمه “تقویم جلالی” به جای “تقویم خورشیدی/شمسی” صحیح نیست. زیرا قدمت تقویم شمسی بیش از تقویم جلالیست!
یادمان باشد که مبدا گاهشماری هجری “قمری” و “شمسی”؛ سال هجرت پیامبر اسلام است. تفاوت این دو نیز در میزان قرار دادن “گردش ماه به دور زمین” و یا “گردش زمین به دور خورشید” است. همچنین طول متوسط سال قمری 354.367 روز و طول متوسط سال خورشیدی برابر 365.2422 روز است.
نیز نگاه کنید به: دقت در گاهشماری هجری و میلادی